De slimste zwijgt.
Laat me even teruggaan naar mijn jonge jaren. Heel even.
Ik heb een jongere zus. Broer en zus verschillen wel eens van mening en uiten zo’n meningsverschil ook wel eens luidop, soms luidkeels.
Om een einde te maken aan de ‘vijandelijkheden’ die, in een dergelijke setting, al snel de dimensie van een volgende WO krijgen, had mijn mama een vaste techniek.
‘De slimste zwijgt,’ zei ze, en dat was heel duidelijk aan mij gericht, waarmee ze me telkens heel letterlijk het zwijgen oplegde. Want wat zou jij doen na zo’n opmerking? Ik zweeg. Niet dat mijn zus minder slim was, maar al zeer vroeg kreeg ik een intensieve training: galant zijn. Of was er wat meer diepliggend aan haar aanpak?
De uitdrukking is niet alleen gebleven, het lijkt wel of ze een deel van mijn identiteit is geworden. Mijn kinderen zullen beamen dat ik wel heel erg hard kan zwijgen. Soms dagenlang.
Maar het gaat nog verder dan dat.
Zes jaar geleden ben ik hertrouwd. Natuurlijk waren mijn kinderen eregenodigden op dit feest. Elke, mijn dochter, heeft bij die gelegenheid een prachtige tekst geschreven en voorgelezen. En al herinner ik me al de liefde, verbondenheid en warmte in haar verhaal, één bijzonder stukje tekst is me woordelijk bijgebleven: ‘Papa, mijn autistische ridder’.
Hoe mooi ze dat ook beschreef, het getuigt niet ‘echt’ van de meest filosofische manier om je kinderen basis-skills communicatie aan te leren.
Een rugzak vol verzwegen pijn
Net als aan elke medaille heeft zwijgen ook 2 zijdes.
Vooreerst die van de verzwegen pijn, de opgebouwde frustraties van niet gehoord worden, de groeiende overtuiging dat wat je te zeggen hebt toch maar van relatief belang is.
Maar je leert ermee leven want er is een andere zijde aan die medaille.
Door de jaren heen wordt het ook een eigen manier om met de zaken om te gaan. Stilaan groeit het bewustzijn dat niet alles hoeft gezegd te worden. Dat je niet kan terugnemen wat gezegd is. Dat niet alles wat je zou willen zeggen eigenlijk ‘zegbaar’ is, of zelfs de moeite is om er weer een volgende WO voor te riskeren.
Maar wordt er niet gezegd dat wanneer het ene zintuig wat minder sterk aanwezig is, een ander dat op één of andere manier compenseert. Zo groeide bij mij met het zwijgen ook het luisteren.
Want wat als je al de tijd die je anders gebruikt om je eigen verhaal te vertellen en je argumenten met de nodige strijdkracht en herhaling in de strijd voor het gelijk krijgen werpt, wat als je al die tijd gebruikt om te luisteren?
Luisteren met je ogen
Wel, als je al die tijd gebruikt om te luisteren, leer je uiteindelijk te luisteren met je ogen.
Het is niet wat mensen zeggen. Het zijn niet hun woorden maar wel wat ze doen – hun daden – die uitdrukken wat hen werkelijk van het hart moet.
De woorden zijn er misschien wel, omdat we het zo moeilijk hebben om ons te uiten zonder hen.
Het zou raar lijken bij mekaar te gaan zitten om gewoon even samen te zijn, zonder woorden.
Heb jij echter ook al het volgende meegemaakt?
Een moment waar je met iemand gewoon samenzit, zonder de nood de stilte te vullen met gepraat?
Of een gesprek waar je doorheen de stroom van woorden een heel ander verhaal binnenkrijgt?
Luisteren met je hart
Mocht ik nog ietwat meer de filosofische toer gaan, zou ik durven schrijven “luisteren met je hart”.
En als we dan toch aan het luisteren met het hart toe zijn, kunnen we misschien ook spreken vanuit het hart.
Spreken is goud!
Nabestaanden helpen was niet mijn roeping bij mijn eerste contact met Aniana. Het was haar verhaal over de ziekte van haar mama die me had doen vragen of ze geen nood had aan een gesprek.
Pas veel later heeft de zwarte onderlaag die haar leven tot dan had gestuurd zich beginnen tonen.
Maar wat ik vooral uit de laatste zeven jaar heb geleerd is dat spreken over je pijn, over je trauma, over wat je is overkomen een allereerste en uiterst belangrijke stap is naar het terug opeisen van je leven.
Een eerste stap op een lange weg naar weer gelukkig zijn.
De slimste zwijgt niet, die spreekt. Die uit zijn pijn. En liever vroeger dan later.
20 jaar later is het uiten van de pijn zoveel moeilijker omdat hij heel erg deel is gaan uitmaken van je leven, van hoe je gegroeid bent, hoe je misschien wel vergroeid bent met de pijn.
Spreken en luisteren
Spreken en luisteren, ook twee zijden van één medaille. maar deze keer niet eentje met voor- en nadelen. Echt spreken kan maar als er echt geluisterd wordt.
En je kan ook maar vanuit het hart spreken als je hebt leren luisteren vanuit het hart.
Wat luisteren met het hart zo bijzonder maakt, is dat het onze natuurlijke zin voor oordelen omzeilt.
Ten minste als we daar zeer bewust mee omgaan.
Een mooi boek over omgaan met anderen is dat van Don Miguel Ruiz, (De vier inzichten van Don Miguel Ruiz – The four agreements) waarin hij 4 basisinzichten, eigenlijk gouden regels geeft voor het leven met anderen.
Eén ervan is: maak geen veronderstellingen, oordeel niet.
Hoezeer ik het ook eens ben met de eenvoud en juistheid van zijn ‘Four Agreements’, is deze agreement – niet oordelen – een moeilijke, omdat het me veiliger lijkt ervan uit te gaan dat we altijd oordelen.
Ik gaf enige tijd geleden een presentatie rond dit thema en wanneer ik de thesis dat iedereen oordeelt in de zaal wierp is er door niemand weerwerk geboden.
We oordelen altijd, en dat hoeft niet slecht te zijn. We vinden ook dikwijls iets mooi, romantisch, sterk … bij een ander, en ook dat zijn oordelen, alleen denken we bij oordeel heel natuurlijk aan negatieve kritiek.
Het belangrijkste is dat we daarvan bewust moeten zijn. We oordelen altijd maar we mogen ons vooral niet door dat oordeel laten leiden.
Althans niet onbewust en liefst niet te dikwijls.
Zachtheid en hartheid (met t)
Als we naar ons hart en niet naar ons oordeel luisteren kan zachtheid haar ereplaats innemen.
Mekaar helpen, mekaar ondersteunen gebeurt vanuit het hart. Er zijn voor de ander. Zonder oordeel. Zonder veronderstellingen. Zonder te willen genezen wat even moet zijn.
De ander even laten zeggen wat er te zeggen valt, niet om er een antwoord op te krijgen, maar omdat uiten wat op je hart ligt, je hart danig verlicht.
Samengevat voor vandaag
- Zwijgen heeft voordelen, doe dat dan ook eens bewust:
- Het laat je toe te leren luisteren.
- Het laat je toe te leren luisteren met je ogen, luister naar de woorden maar kijk vooral naar het handelen.
- Het laat je toe te leren luisteren met je hart, zonder oordeel.
- Maar spreken is goud. Uiten wat op je hart ligt, verlicht het hart.
- Even de tijd nemen om zelf bewust te worden dat we altijd wel oordelen, maar dat niets ons verplicht om ons blindelings door dat oordeel te laten leiden.
Wil je graag je eigen ervaring delen, deelnemen aan het debat, ideeën aanreiken dan lees ik graag je commentaar hieronder.
Een zeer hartelijke groet,
Luc